کلید واژه های آناتومی
اصطلاح Dorsal در آناتومی به سطح پشتی یا بالایی پا اشاره دارد؛ یعنی ناحیهای که در زمان ایستادن به سمت بالا قرار دارد. این اصطلاح نقطه مقابل Plantar است که به کف پا مربوط میشود. در مورد دستها نیز همین واژه به سطح پشتی آنها (پشت دست) اشاره دارد.
ساختارهای ناحیه دورسال
سطح دورسال پا دارای پوست نازکتر و قابل مشاهدهتر نسبت به کف پاست و معمولاً رگها و تاندونها در این ناحیه بیشتر نمایان هستند. این ناحیه شامل ساختارهای مهمی مانند Extensor digitorum longus و Extensor hallucis longus است که مسئول بالا بردن انگشتان پا و شست میباشند.
اعصاب و عروق مهم
عصب اصلی این ناحیه Deep fibular nerve است که با شاخههای خود وظیفه عصبرسانی حرکتی به عضلات و عصبرسانی حسی به فضای بین انگشت اول و دوم پا را بر عهده دارد. همچنین Dorsalis pedis artery (شریان پشتی پا) از این ناحیه عبور میکند که از لحاظ بالینی اهمیت بالایی دارد.
اهمیت کلینیکی
از این شریان برای بررسی جریان خون پا بهویژه در بیماران دیابتی یا با مشکلات عروقی استفاده میشود. لمس نبض Dorsalis pedis یکی از ارزیابیهای رایج در معاینات فیزیکی است. در صورت ضعیف بودن یا عدم وجود این نبض، احتمال وجود اختلال جدی در گردش خون وجود دارد.
نقش در حرکت
در حرکاتی مانند Dorsiflexion (بالا آوردن جلوی پا به سمت ساق)، عضلات دورسال نقش اساسی دارند. این حرکات در پیادهروی، دویدن و حفظ تعادل ضروریاند. ضعف در این ناحیه میتواند منجر به اختلالی به نام Foot Drop (افتادگی پا) شود.
اهمیت ورزشی
تقویت عضلات دورسال برای پیشگیری از آسیبهایی مانند پیچخوردگی و همچنین برای حفظ تعادل پا هنگام حرکات سریع اهمیت زیادی دارد. همچنین، کفشهای ورزشی مناسب باید در قسمت دورسال فضای کافی برای حرکت تاندونها و گردش خون فراهم کنند.
صفحه ساژیتال (Sagittal Plane) یکی از سه صفحهی اصلی بدن است که بدن را به دو نیمهی راست و چپ تقسیم میکند. این صفحه عمود بر سطح زمین و موازی با امتداد طولی بدن قرار دارد. اگر این تقسیم دقیقاً از خط وسط بدن بگذرد، آن را صفحه میدساژیتال (Midsagittal Plane) مینامند و اگر کمی از مرکز فاصله داشته باشد، پاراساژیتال (Parasagittal Plane) نام دارد.
حرکات در صفحه ساژیتال
در این صفحه، حرکاتی مانند فلکشن (خم شدن) و اکستنشن (باز شدن) انجام میشوند. برای مثال، وقتی بازو یا زانو را خم میکنیم یا صاف میکنیم، این حرکت در صفحه ساژیتال رخ میدهد. بنابراین، تمرینات ورزشی یا فیزیوتراپی که روی این نوع حرکات تمرکز دارند، به آناتومی و بیومکانیک صفحه ساژیتال وابستهاند.
کاربرد در تصویربرداری پزشکی
اندامهایی مثل مغز، نخاع، قلب، معده و لگن را میتوان در تصاویر MRI یا CT Scan در صفحه ساژیتال بهخوبی بررسی کرد. این صفحه، دیدی از پهلو به بدن ارائه میدهد و تحلیل خوبی از ساختارهای عمقی فراهم میکند.
کاربرد در علوم حرکتی
استفاده از مفاهیم مرتبط با صفحه ساژیتال در علوم حرکتی، اصلاح الگوهای حرکتی، توانبخشی و طراحی تمرینات کاربرد فراوان دارد. برای مثال، حرکاتی مثل لانژ رو به جلو یا دویدن، در این صفحه طراحی و تحلیل میشوند.
صفحه کرونال که با نام صفحه فرونتال (Frontal Plane) نیز شناخته میشود، بدن را به دو بخش قدامی (Anterior) یا جلویی و خلفی (Posterior) یا پشتی تقسیم میکند. این صفحه عمود بر صفحه ساژیتال است و بهصورت عمودی از بدن عبور میکند، اما در جهت عرضی یا پهلو به پهلو قرار دارد؛ مانند قرار دادن یک صفحه شیشهای عمودی جلوی صورت.
حرکات در صفحه کرونال
حرکاتی مانند ابداکشن (Abduction) یا دور کردن اندام از خط میانی و اداکشن (Adduction) یا نزدیک کردن اندام به خط میانی، در این صفحه انجام میشوند. نمونه رایج آن باز کردن بازوها به طرفین یا برگرداندن آنها به سمت بدن است.
کاربرد ورزشی
در تمرینات قدرتی و اصلاحی مانند بالا بردن جانبی دمبل برای تقویت عضله دلتوئید جانبی، یا حرکات کششی جانبی و حرکات تعادلی طرفی، حرکات صفحه کرونال نقش اصلی دارند. این صفحه پایه بسیاری از تمرینات ثباتی و تعادلی است.
کاربرد در تصویربرداری
در MRI یا CT Scan، برشهای کرونال نمایی از جلو یا پشت بدن نشان میدهند. این نما برای بررسی دقیق ساختارهایی مانند صورت، قفسه سینه، حفره شکمی و ستون فقرات اهمیت زیادی دارد.
کاربرد در ارزیابی قامت
شناخت صفحه کرونال برای تحلیل اختلالات قامتی مانند شانههای نابرابر یا اسکولیوز جانبی حیاتی است. تقارن جانبی بدن و تحلیل ایستایی نیز عمدتاً در این صفحه بررسی میشوند.
اصطلاح Ventral به سطح جلویی یا قدامی بدن اشاره دارد؛ یعنی همان سمتی که شکم، قفسه سینه و صورت قرار دارند. این اصطلاح در مقابل Dorsal (پشتی) به کار میرود. در انسان ایستاده، Ventral معادل با Anterior (قدامی) است، اما در جانوران چهارپا به بخش زیرین بدن (زیرشکم) اشاره دارد.
اندامها و ساختارهای Ventral
ناحیه Ventral شامل اندامهای حیاتی مختلفی مانند قلب، ریهها، معده، کبد، رودهها و مثانه میشود. این بخش از بدن در بسیاری از سیستمهای فیزیولوژیکی مانند تنفس، گوارش، گردش خون و دفع نقش اصلی دارد.
کاربرد در جراحی و پزشکی
در تشریح و جراحی، دسترسی به اندامها از طریق سطح ونترال انجام میشود. بهعنوان مثال، در جراحی قلب باز یا آپاندکتومی، برشها از سمت شکمی صورت میگیرند. بنابراین شناخت موقعیتهای Ventral برای جراحان، فیزیوتراپیستها و مربیان ورزشی اهمیت بالایی دارد.
نقش عضلات Ventral
سطح ونترال حاوی گروههای مهمی از عضلات است، مانند Rectus abdominis (راست شکمی) که در فلکشن تنه و تثبیت وضعیت بدن نقش دارد. تقویت این عضلات در تمرینات ورزشی به بهبود وضعیت بدنی، پیشگیری از کمردرد و عملکرد بهتر در ورزش کمک میکند.
اهمیت در ورزش و ارزیابی پزشکی
در تمرینات اصلاحی و بدنسازی، تمرکز بر عضلات ونترال – مانند شکم و سینه – به تعادل عضلانی کمک میکند. همچنین در ارزیابیهای پزشکی، نواحی Ventral برای سمع صداهای روده، نبضهای شکمی و بررسی درد یا ورم اهمیت ویژهای دارند.
اهمیت جنینی و عصبی
در جنینشناسی، سطح ونترال به سمت شکم جنین اشاره دارد و این جهتگیری در رشد و تمایز اندامها نقش کلیدی دارد. همچنین در تکامل عصبی، بسیاری از ساختارهای حسی-حرکتی در سطح Ventral توسعه مییابند، در حالیکه طناب نخاعی در سطح Dorsal قرار دارد.
Body Planes (صفحات تشریحی بدن)
در آناتومی، Body Planes یا صفحات تشریحی به سطوح فرضی گفته میشود که برای تقسیم بدن به بخشهای مختلف استفاده میشوند. این صفحات ابزار مهمی برای توصیف موقعیت ساختارها، جهت حرکات و همچنین برنامهریزی درمانی یا جراحی هستند.سه صفحه اصلی در آناتومی
- صفحه ساژیتال (Sagittal Plane): بدن را به دو نیمه چپ و راست تقسیم میکند.
- صفحه فرونتال (Frontal/Coronal Plane): بدن را به دو نیمه جلویی (قدامی / Ventral) و پشتی (خلفی / Dorsal) تقسیم میکند.
- صفحه عرضی یا افقی (Transverse/Horizontal Plane): بدن را به دو بخش فوقانی (Superior) و تحتانی (Inferior) تقسیم میکند.
کاربرد در حرکات بدن
حرکات بدن در این صفحات تعریف میشوند:- فلکشن و اکستنشن (Flexion/Extension): معمولاً در صفحه ساژیتال انجام میشوند.
- ابداکشن و اداکشن (Abduction/Adduction): در صفحه فرونتال اتفاق میافتند.
- چرخش داخلی و خارجی (Rotation): معمولاً در صفحه عرضی انجام میگیرند.
کاربرد در پزشکی
در جراحی و تصویربرداری مانند MRI یا CT Scan، این صفحات به پزشکان امکان میدهند موقعیت دقیق اندامها و بافتها را بررسی و تحلیل کنند.کاربرد در تمرینات ورزشی
در تمرینات تخصصی مثل فیزیوتراپی و اصلاح ساختار بدنی، تمرینات بر اساس صفحات خاص طراحی میشوند. برای نمونه، حرکات در صفحه فرونتال به بهبود تعادل جانبی و اصلاح الگوهای حرکتی کمک میکنند.اهمیت آموزشی
آشنایی با Body Planes برای درک ارتباط بین اعصاب، عضلات و استخوانها ضروری است. این دانش به مربیان ورزشی، پزشکان و دانشجویان علوم پزشکی کمک میکند که تحلیل دقیقتری از بدن داشته باشند.
صفحه عرضی که به آن صفحه افقی (Horizontal Plane) نیز گفته میشود، بدن را به دو بخش فوقانی (Superior) یا بالایی و تحتانی (Inferior) یا پایینی تقسیم میکند. این صفحه بهصورت افقی از بدن عبور میکند و عمود بر صفحات ساژیتال و کرونال قرار میگیرد.
کاربرد در تصویربرداری
در روشهایی مانند MRI یا CT Scan، نمای عرضی برای بررسی ساختارهای داخلی بدن در لایههای افقی استفاده میشود. این دید امکان تشخیص دقیق آسیبها یا تودههای داخلی در اندامهایی مانند مغز، کبد، کلیهها و مفاصل را فراهم میکند.
حرکات در صفحه عرضی
حرکات این صفحه بیشتر شامل چرخش (Rotation) هستند. نمونهها شامل چرخاندن سر به طرفین، چرخش تنه در تمرینات شکم یا چرخش مفصل ران در حالت خوابیده است. این حرکات برای تقویت عضلاتی مانند Obliques و Rotatores اهمیت ویژهای دارند.
کاربرد ورزشی
تمریناتی مثل Russian Twist، چرخش تنه با کابل یا ضربههای چرخشی در ورزشهای رزمی (مثل تکواندو)، همگی در این صفحه اجرا میشوند و به تقویت عضلات چرخاننده بدن کمک میکنند. این حرکات تعادل و هماهنگی حرکتی را بهبود میبخشند.
اهمیت عملکردی
بسیاری از مهارتهای ورزشی مانند پرتاب توپ، شوت زدن یا ضربه با راکت وابسته به حرکات صفحه عرضی هستند. تحلیل این صفحه در ورزش و توانبخشی نقش کلیدی در ارتقای تعادل، کنترل و قدرت چرخشی بدن دارد.
حفره جمجمهای یکی از اصلیترین و حیاتیترین حفرههای بدن انسان است که درون استخوانهای جمجمه قرار دارد و مغز (Brain) را در خود جای میدهد. این فضا نهتنها محل نگهداری مغز است، بلکه نقش کلیدی در حفاظت از آن در برابر آسیبهای مکانیکی و ضربههای خارجی ایفا میکند.
این حفره از استخوانهای سخت و بههمپیوسته جمجمه ساخته شده که همچون یک کپسول محافظ، مغز را احاطه کردهاند. هشت استخوان اصلی مانند پیشانی، آهیانه، گیجگاهی و پسسری، ساختار این فضا را شکل میدهند و باعث پایداری مکانیکی بالایی میشوند.
لایههای محافظ (Meninges)
- Dura mater: لایه سخت و بیرونی
- Arachnoid mater: لایه میانی و شبکهای
- Pia mater: لایه داخلی و نازک که مستقیماً روی سطح مغز قرار دارد
این لایهها در تنظیم فشار، جلوگیری از ضربه، و حمل مایعات نقش مهمی دارند.
مایع مغزی-نخاعی (CSF) درون این حفره جریان دارد که مانند یک ضربهگیر طبیعی عمل میکند و همچنین به دفع مواد زائد و تغذیه سلولهای مغز کمک میکند. این مایع از طریق بطنهای مغزی تولید و در سیستم عصبی مرکزی پخش میشود.
به جز مغز، اعصاب جمجمهای (Cranial Nerves) نیز در این حفره قرار دارند. این اعصاب از سوراخهایی در کف جمجمه به بیرون عبور میکنند و وظایفی مانند بینایی، شنوایی، بویایی، بلع و حرکات صورت را بر عهده دارند.
اهمیت بالینی
در تصویربرداری پزشکی مانند MRI یا CT Scan، بررسی دقیق Cranial Cavity برای تشخیص آسیبهای مغزی، تومورها، خونریزیهای داخلجمجمهای و تغییرات ساختاری اهمیت ویژهای دارد.
حفره پشتی بدن یکی از دو حفره بزرگ بدن است که در امتداد پشت (Dorsal) بدن قرار دارد. این حفره از بالا تا پایین بدن کشیده شده و دو بخش اصلی را شامل میشود:
- حفره جمجمهای (Cranial Cavity): شامل مغز (Brain) که توسط استخوانهای جمجمه محافظت میشود.
- حفره مهرهای (Vertebral Cavity): شامل نخاع (Spinal Cord) که درون ستون فقرات قرار دارد.
حفره جمجمهای در بخش فوقانی این حفره قرار دارد و مغز را در بر میگیرد. استخوانهای جمجمه اطراف این بخش را احاطه کردهاند و نقش حفاظتی مهمی دارند.
در ادامه، حفره مهرهای قرار دارد که نخاع را در خود جای داده است. این قسمت توسط مهرههای ستون فقرات محافظت میشود و ساختاری لولهای ایجاد میکند که از قاعده جمجمه تا انتهای ستون فقرات کشیده شده است.
هر دو بخش این حفره توسط مننژها (Meninges) که شامل سه لایه محافظ (سختشامه، عنکبوتیه و نرمشامه) هستند پوشیده شدهاند. همچنین مایع مغزی-نخاعی (CSF) در میان این لایهها وجود دارد که موجب جذب ضربه، تغذیه و دفع مواد زائد میشود.
کارکرد اصلی
کارکرد اصلی Dorsal Body Cavity، محافظت از دستگاه عصبی مرکزی (CNS) یعنی مغز و نخاع است. این حفره مانند یک سپر دفاعی در برابر ضربات مکانیکی، فشارهای خارجی و اختلالات ناشی از حرکات شدید عمل میکند.
اهمیت بالینی
در بررسیهای بالینی، تصویربرداری پزشکی از این حفره مانند MRI مغز و نخاع یا CT اسکن جمجمه برای تشخیص تومورها، خونریزیها، آسیبهای عصبی یا ناهنجاریهای مادرزادی اهمیت ویژهای دارد.
بدن انسان از حفرههای مختلفی تشکیل شده که بهعنوان فضاهای محافظ، نگهدارنده و عملکردی برای اندامهای حیاتی عمل میکنند. این حفرهها به دو بخش اصلی تقسیم میشوند: حفرههای قدامی (Ventral Cavities) و حفرههای خلفی (Dorsal Cavities) که هر یک شامل زیرشاخههای مهمی هستند.
حفره خلفی (Dorsal Cavity)
- حفره جمجمهای (Cranial Cavity): مغز را در خود جای میدهد.
- حفره مهرهای (Vertebral or Spinal Cavity): طناب نخاعی را درون ستون فقرات محافظت میکند.
این ناحیه از بدن با استخوانهای محافظتکننده احاطه شده و از سیستم عصبی مرکزی (CNS) در برابر آسیبهای مکانیکی مراقبت میکند.
حفره قدامی (Ventral Cavity)
- حفره سینهای (Thoracic Cavity): شامل قلب و ریهها در مدیاستن (Mediastinum) و حفره پلورال (Pleural Cavity).
- حفره شکمی-لگنی (Abdominopelvic Cavity): که خود به دو بخش تقسیم میشود:
- حفره شکمی (Abdominal Cavity): شامل کبد، معده، کلیهها، رودهها و پانکراس.
- حفره لگنی (Pelvic Cavity): شامل مثانه، اندامهای تولیدمثل و بخشهایی از روده بزرگ.
پردههای سروزی (Serous Membranes)
این حفرهها با لایههای بافتی بهنام پردههای سروزی پوشانده شدهاند که با تولید مایعات لغزنده از اصطکاک بین اندامها جلوگیری میکنند. برای نمونه، پرده پلورا (Pleura) در اطراف ریهها و پرده صفاقی (Peritoneum) در شکم از این دسته هستند.
حفره مهرهای که با نام Spinal Cavity نیز شناخته میشود، یکی از بخشهای مهم دستگاه عصبی مرکزی (CNS) را در خود جای داده است: نخاع (Spinal Cord). این فضا در امتداد ستون فقرات قرار دارد و بهصورت یک کانال پیوسته از حفره جمجمهای تا ناحیه کمری کشیده شده است.
این حفره توسط مهرههای ستون فقرات (Vertebrae) احاطه شده است. هر مهره یک سوراخ مرکزی دارد و مجموع این سوراخها یک تونل استخوانی پیوسته را تشکیل میدهند که نخاع درون آن قرار میگیرد. این ساختار استخوانی، نخاع را در برابر ضربه و آسیب مکانیکی محافظت میکند.
لایههای محافظ (Meninges)
- Dura mater: لایه سخت و بیرونی
- Arachnoid mater: لایه میانی و شبکهای
- Pia mater: لایه داخلی و نازک
بین این لایهها مایع مغزی-نخاعی (CSF) جریان دارد که موجب محافظت بیشتر، تغذیه و دفع مواد زائد میشود.
نخاع (Spinal Cord) که در این حفره قرار دارد، راه ارتباطی اصلی بین مغز و سایر بخشهای بدن است. پیامهای عصبی حسی و حرکتی از طریق نخاع منتقل میشوند. همچنین رفلکسهای عصبی بدون دخالت مستقیم مغز از طریق نخاع اجرا میشوند.
از این حفره، ۳۱ جفت عصب نخاعی (Spinal Nerves) منشأ میگیرند که از بین مهرهها خارج شده و به اندامهای مختلف بدن میروند. این اعصاب، اطلاعات حسی را به مغز میرسانند و دستورات حرکتی را از مغز به عضلات منتقل میکنند.
اهمیت بالینی
آسیب به این حفره و محتویات آن – مانند ضربههای ستون فقرات، فتق دیسک یا تومورهای نخاعی – میتواند عواقب شدید و گاه برگشتناپذیری مانند فلج یا اختلالات حسی ایجاد کند.
*******
******
*********
********
فضایی نازک و پر از مایع است که میان دو لایه غشای جنب (Pleura) قرار دارد. این حفره اطراف هر ریه را میپوشاند و درون قفسه سینه جای دارد. لایه داخلی آن به نام جنب جداری (Parietal Pleura) به دیواره داخلی قفسه سینه میچسبد، در حالیکه جنب احشایی (Visceral Pleura) مستقیماً ریهها را در بر میگیرد.
این فضا حاوی مقدار کمی مایع جنب (Pleural Fluid) است که موجب کاهش اصطکاک بین دو لایه در هنگام حرکات تنفسی میشود. این مایع همچنین به ایجاد فشار منفی کمک میکند تا ریهها در هنگام دم به راحتی منبسط شوند و به دیواره قفسه سینه بچسبند.
از نظر عملکردی، حفره جنب نقش مهمی در تسهیل حرکات ریهها دارد. در حین دم و بازدم، ریهها بهطور مداوم منبسط و منقبض میشوند، و این حفره با محیط لغزان خود این حرکات را بدون اصطکاک شدید ممکن میسازد.
بیماریهای مختلفی میتوانند Pleural Cavity را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال، پلورال افیوژن (تجمع مایع اضافی)، پنوموتوراکس (وجود هوا در فضای جنب) و پلوریت (التهاب پرده جنب) از جمله شرایط بالینی مهم هستند که میتوانند تنفس را دچار اختلال کنند.
در زمینه ورزشی نیز، آسیبدیدگیهایی مانند ضربه به قفسه سینه یا فشار بیشازحد در تمرینات شدید میتوانند باعث ایجاد آسیب در این حفره شوند و نیازمند ارزیابی فوری هستند.
- در زنان، حفره لگنی شامل اندامهایی مانند رحم، تخمدانها، لولههای فالوپ و واژن است.
- در مردان، این حفره میزبان پروستات، وزیکولهای منی و بخشهایی از مجرای ادراری است.
- حفره لگنی از نظر ساختار به دو بخش اصلی تقسیم میشود:
حفره لگنی بخش تحتانی حفره شکمی-لگنی است که در زیر حفره شکمی قرار دارد و با آن پیوسته است، اما از لحاظ ساختاری و عملکردی ویژگیهای خاص خود را دارد. این فضا توسط استخوانهای لگن احاطه شده و از ارگانهای مهمی در سیستمهای ادراری، تولیدمثلی و گوارشی محافظت میکند.
در زنان، حفره لگنی شامل اندامهایی مانند رحم، تخمدانها، لولههای فالوپ و واژن است. در مردان، این حفره میزبان پروستات، وزیکولهای منی و بخشهایی از مجرای ادراری است. در هر دو جنس، مثانه، راستروده و بخشی از روده بزرگ (سیگموئید) نیز در این ناحیه قرار دارند.
حفره لگنی از نظر ساختار به دو بخش اصلی تقسیم میشود:
1. حفره لگنی بزرگ (False Pelvis) – که بخشی از شکم به شمار میرود.
2. حفره لگنی کوچک (True Pelvis) – که فضای اصلی لگن را شامل میشود و اندامهای حیاتی در آن جای گرفتهاند.
استخوانهای لگن همراه با عضلات قوی کف لگن، به نگهداری اندامها کمک میکنند. کف لگن نقش مهمی در کنترل ادرار، حفظ عملکرد جنسی، و پایداری وضعیتی دارد.
ناحیه ضمیمهای بدن (Appendicular Region) به قسمتهایی از بدن اطلاق میشود که به ناحیه محوری متصل هستند و نقش اصلی آنها در حرکت و تعامل با محیط است. این ناحیه شامل اندامهای فوقانی (Upper limbs) و اندامهای تحتانی (Lower limbs) میشود.
- اندامهای فوقانی شامل کمربند شانهای (Shoulder girdle)، بازو (Arm)، ساعد (Forearm)، مچ (Wrist) و دست (Hand) هستند. کمربند شانهای از استخوانهای ترقوه و کتف تشکیل شده و نقطه اتصال اندام فوقانی به تنه است. بازو شامل استخوان هومروس، و ساعد از استخوانهای اولنا و رادیوس ساخته شده است.
- اندامهای تحتانی شامل کمربند لگنی (Pelvic girdle)، ران (Thigh)، ساق (Leg)، مچ پا (Ankle) و پا (Foot) هستند. کمربند لگنی از استخوانهای هیپ ساخته شده و به استخوان خاجی (ساکروم) متصل است. ران شامل استخوان فمور و ساق شامل تیبیا و فیبولا است.
- ناحیه ضمیمهای برای انجام طیف وسیعی از حرکات مانند راهرفتن، دویدن، گرفتن اشیاء، بالا بردن دستها و چرخاندن بدن طراحی شده است. مفاصل متعددی با قابلیت حرکتی بالا مانند مفصل شانه، آرنج، ران و زانو در این ناحیه قرار دارند.
- از نظر عضلانی، این ناحیه شامل مجموعهای از عضلات بزرگ و کوچک است که حرکات دقیق و قوی را امکانپذیر میسازند. تمرینات قدرتی و تعادلی بر روی عضلات این نواحی میتوانند عملکرد حرکتی و تعادل را افزایش دهند.
- نواحی ضمیمهای در آناتومی و ورزش از اهمیت خاصی برخوردارند، زیرا عملکرد صحیح آنها برای فعالیتهای روزمره، ورزشهای رقابتی و بازتوانی بیماران بسیار حیاتی است. همچنین، شناخت دقیق ساختارهای این ناحیه برای فیزیوتراپیستها، مربیان ورزشی و پزشکان اهمیت دارد.
حفره قفسه سینه یکی از اصلیترین حفرات بدن است که در بخش فوقانی تنه و بالای دیافراگم قرار دارد و نقش مهمی در تنفس، عملکرد قلبی و محافظت از اندامهای حیاتی ایفا میکند. این حفره توسط دندهها، مهرههای سینهای و استخوان جناغ احاطه شده و ساختاری سخت و حمایتی دارد.
بخشهای اصلی حفره قفسه سینه
- فضاهای جنب (Pleural Cavities): ریههای راست و چپ را در بر میگیرند.
- مدیاستن (Mediastinum): شامل قلب، نای، مری، تیموس و عروق بزرگی مانند آئورت و ورید اجوف است.
- حفره پریکاردی (Pericardial Cavity): قلب را دربر میگیرد و با مایع پریکاردی از اصطکاک محافظت میکند.
نقش در تنفس
حفره توراسیک نقش کلیدی در دم و بازدم دارد. هنگام دم (Inhalation)، دیافراگم به پایین حرکت کرده و فضای این حفره افزایش مییابد تا هوا وارد ریهها شود. در بازدم (Exhalation)، این فضا کاهش یافته و هوا از ریهها خارج میشود.
نقش محافظتی
قفسه سینه مانند یک زره طبیعی عمل میکند و از اندامهای حیاتی مثل قلب و ریهها در برابر ضربهها و فشارهای ناگهانی محافظت میکند.
اهمیت بالینی
در بررسیهای بالینی، تصویربرداریهایی مانند رادیوگرافی قفسه سینه، سیتی اسکن و اکوکاردیوگرافی برای ارزیابی این حفره بهکار میروند. بیماریهایی نظیر پلورال افیوژن، پنوموتوراکس، تومورها و اختلالات قلبی مستقیماً به Thoracic Cavity مربوط میشوند.
دیافراگم یک عضلهی گنبدیشکل و نازک است که بین قفسه سینه و حفره شکمی قرار دارد و نقش حیاتی در فرایند تنفس ایفا میکند. این عضله بزرگترین و مهمترین عضلهی تنفسی در بدن انسان است و بهطور مستقیم در ایجاد فشار منفی داخل قفسه سینه برای مکش هوا به داخل ریهها مشارکت دارد.
در هنگام دم (Inhalation)، دیافراگم منقبض شده و به سمت پایین حرکت میکند، حجم قفسه سینه را افزایش میدهد و باعث ورود هوا به ریهها میشود. در مقابل، در هنگام بازدم (Exhalation)، دیافراگم شل میشود و به حالت گنبدی اولیهاش بازمیگردد، که این انقباض و انبساط، هوا را از ریهها خارج میسازد.
دیافراگم از سه بخش اصلی تشکیل شده: بخش جناغی (Sternal)، بخش دندهای (Costal)، و بخش کمری (Lumbar).
این بخشها در ناحیه مرکزی به ساختاری به نام مرکز تاندونی (Central Tendon) متصل میشوند که محل اتصال اصلی دیافراگم است.
از لحاظ آناتومیکی، دیافراگم سه سوراخ مهم دارد:
- سوراخ ورید اجوف تحتانی (Caval Opening) برای عبور خون از اندامهای تحتانی.
- سوراخ مری (Esophageal Hiatus) برای عبور مری و عصب واگ.
- سوراخ آئورت (Aortic Hiatus) برای عبور آئورت و مجرای لنفاوی.
علاوه بر نقش اصلی در تنفس، دیافراگم در عملکردهایی مانند سرفه، عطسه، استفراغ، دفع و زایمان نیز مشارکت دارد. این عملکردها از طریق افزایش فشار داخل شکمی با کمک عضلات شکم صورت میگیرد.
آسیب به دیافراگم، مانند فلج دیافراگم یا فتق دیافراگمی، میتواند باعث اختلال در تنفس شود. این شرایط نیاز به بررسی پزشکی و در مواردی مداخله جراحی دارد.
در ورزش و تمرینات تنفسی، تقویت دیافراگم از طریق تکنیکهایی مانند تنفس دیافراگمی (Diaphragmatic Breathing) به افزایش ظرفیت ریه، کاهش استرس و بهبود عملکرد ورزشی کمک میکند.
نقش دیافراگم در تثبیت بدن
دیافراگم علاوه بر عضله اصلی تنفس، یک عامل کلیدی برای فیکس شدن بدن در حرکات قدرتی است. هنگام انجام اسکوات یا ددلیفت، انقباض دیافراگم موجب افزایش فشار داخل شکمی میشود. این فشار مانند یک کمربند داخلی تنه را محکم نگه میدارد. در نتیجه ستون فقرات کمری در برابر بار سنگین پایدارتر میگردد. ورزشکارانی که بهدرستی از تنفس دیافراگمی استفاده میکنند، از آسیبهای کمر و دیسک جلوگیری میکنند.
فشار داخل شکمی و حفاظت از ستون فقرات
دیافراگم در هماهنگی با عضلات شکمی و کف لگن یک سیستم حمایتی ایجاد میکند. این سیستم فشار داخلی شکم را افزایش داده و مانع خم شدن یا آسیب مهرهها میشود. هر چه این فشار بیشتر باشد، بدن در حرکات قدرتی پایدارتر باقی میماند. پاورلیفتینگ نمونه بارزی است که بدون عملکرد درست دیافراگم، رکوردهای سنگین قابل دستیابی نیست.
- ناحیه محوری بدن (Axial Region)
- سر یا Head
- گردن یا Neck
- تنه یا Trunk
